Hac, insanlık çapında bir vazifedir 01.12.2008 Ali Ünal
Hac, ömürde bir defa için farz olması, diğer ibadetler hemen her yerde ifa edilebilirken Mekke'nin belli yerlerinde ifa edilmesi ve tek bir ibadet olmakla birlikte birkaç güne yayılan rükünlerden ve kaidelerden teşekkül etmesi gibi sebeplerle diğer ibadetlerden ayrılır.
Bunun yanı sıra, belki Hac'cın onu hem diğer ibadetlerden ayıran hem de ona apayrı bir hususiyet kazandıran yanı ise, Kur'an-ı Kerim'de diğer ibadetler Müslümanlar için söz konusu edilirken, Hac ile ilgili âyetlerde sürekli 'insanlar' tabirinin geçmesidir.
Kur'an-ı Kerim, Hac'cı ilan ile ilk vazifelendirilen zât olarak Hz. İbrahim'i (as) anar (22:27); ağır imtihanlardan geçtikten sonra insanlara imam, yani önder, rehber kılınan Hz. İbrahim (2:124), Hac'cı bütün insanlara yönelik olarak ilan etme emrini almıştır. O'nun bu emirden önce oğlu Hz. İsmail'le (as) birlikte temelleri üzerinde yükselttiği Kâbe (2:127), yeryüzünde insanlar için ibadet maksadıyla (daha Hz. Âdem döneminde) kurulan ilk evdir (3:96). İlginçtir ki, Kur'an-ı Kerim, Kâbe'nin ilk ev olma hususiyetini anlatırken, onun bulunduğu belde olarak Mekke yerine Bekke kelimesini kullanmaktadır; bu da, Mekke'nin ilk anda Müslümanlar için hususi bir belde olarak akla gelmesine karşılık, Kâbe ve Hac'cın bütün insanlık için söz konusu edilmesinden dolayı olabilir. Kâbe, yine bütün insanlar için istikamet, ayakta durma, din ve dünya işlerini düzene koyma vesilesi (5:97), ayrıca yine bütün insanlar için feyiz ve bereket kaynağı, hidayet rehberi ve kendisine yönelip birliğe ulaşma merkezidir (3:96). Ve, 'Kâbe'ye yol bulup varmaya gücü yeten herkesin haccetmesi, Allah'ın bütün insanlar üzerinde bir hakkıdır. (3:97)
Âyetlerden açıkça anlaşılıyor ki Hac, bütün insanlar üzerinde borç olan insanlık çapında bir ibadet, bir kulluk, bir insaniyet vazifesidir. Ama o, İslâm'ın beş şartından biridir ve onu ancak Müslüman olanlar ifa edebilir. Şu halde İslâm, bütün insanlar için gönderilmiş evrensel bir dindir ve Müslümanlar, Hac ibadetini bütün insanlık adına ve bütün insanlığı temsilen yerine getirmektedirler. Çünkü nasıl Hac insanlık çapında ve temelde bütün insanlara borç bir ibadet, bir vazife ise, Müslüman ümmeti de bütün insanlık için yaratılmış, vazifesi insanlık çapında olan bir topluluktur: 'Siz, insanların iyiliğine olarak ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. Usulünce iyilik, güzellik ve doğruluğu teşvik edip yayar, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın önünü almaya çalışır ve Allah'a inanırsınız.' (3:110) Yeterince mânidardır ki, âyette iyiliği, güzelliği ve doğruluğu teşvik edip yayma, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın ise önünü almaya çalışma Allah'a imandan önce zikredilmektedir. Çünkü, bütün insanlık çapında bir vazife ile yükümlü bulunan Müslüman ümmetine gerçek mevkiini kazandıran, insanlık çapında yaptıkları, yapmaları gereken iyilik, güzellik ve doğruluğu yayıp, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın önünü almaya çalışmadır; bu vazife de Allah'a imana dayanır, ona dayanmalıdır ve elbette şahıs veya zümre ya da kavim, kabile menfaatleri için değil, Allah için yapılmalıdır. Hac'cın bütün insanlar için bir vazife olması, insanlar içinden onların hayrına olarak çıkarılmış Müslüman ümmetin insanlık çapındaki vazifesiyle birleştiğinde manâ ve muhtevasını bulmakta, ayrıca İslâm'ın evrenselliğiyle birlikte Hac'cın İslâm'da bütün ibadetleri kapsayan bir ibadet olduğunu, bu sebeple Peygamber Efendimiz'in (sas) hayatında İslâm'ın beş şartı içinde neden son olarak ifa edildiğini ortaya koymakta, yine, adına Veda Haccı denilen bu ifade 'Küfredenler, bugün artık dininizin yerleşip tam hakimiyet kazanmasından ümitlerini kesmiş bulunuyorlar... Bugün sizin için dininizi kemâle erdirdim; üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslâm'ı seçip ondan râzı oldum.' (5:3) âyetinin inmiş olması da, onun manâ ve muhtevasına nihaî mührü vurmaktadır.
Ve Hac, bütün bu manâ ve muhtevası ile yerine getirilebildiği zaman gerçek Hac'dır. Bu sorumluluk da, başta Müslümanlar olmak üzere bütün insanların boynunda bir vebal olarak durmaktadır.
Zaman
Bunun yanı sıra, belki Hac'cın onu hem diğer ibadetlerden ayıran hem de ona apayrı bir hususiyet kazandıran yanı ise, Kur'an-ı Kerim'de diğer ibadetler Müslümanlar için söz konusu edilirken, Hac ile ilgili âyetlerde sürekli 'insanlar' tabirinin geçmesidir.
Kur'an-ı Kerim, Hac'cı ilan ile ilk vazifelendirilen zât olarak Hz. İbrahim'i (as) anar (22:27); ağır imtihanlardan geçtikten sonra insanlara imam, yani önder, rehber kılınan Hz. İbrahim (2:124), Hac'cı bütün insanlara yönelik olarak ilan etme emrini almıştır. O'nun bu emirden önce oğlu Hz. İsmail'le (as) birlikte temelleri üzerinde yükselttiği Kâbe (2:127), yeryüzünde insanlar için ibadet maksadıyla (daha Hz. Âdem döneminde) kurulan ilk evdir (3:96). İlginçtir ki, Kur'an-ı Kerim, Kâbe'nin ilk ev olma hususiyetini anlatırken, onun bulunduğu belde olarak Mekke yerine Bekke kelimesini kullanmaktadır; bu da, Mekke'nin ilk anda Müslümanlar için hususi bir belde olarak akla gelmesine karşılık, Kâbe ve Hac'cın bütün insanlık için söz konusu edilmesinden dolayı olabilir. Kâbe, yine bütün insanlar için istikamet, ayakta durma, din ve dünya işlerini düzene koyma vesilesi (5:97), ayrıca yine bütün insanlar için feyiz ve bereket kaynağı, hidayet rehberi ve kendisine yönelip birliğe ulaşma merkezidir (3:96). Ve, 'Kâbe'ye yol bulup varmaya gücü yeten herkesin haccetmesi, Allah'ın bütün insanlar üzerinde bir hakkıdır. (3:97)
Âyetlerden açıkça anlaşılıyor ki Hac, bütün insanlar üzerinde borç olan insanlık çapında bir ibadet, bir kulluk, bir insaniyet vazifesidir. Ama o, İslâm'ın beş şartından biridir ve onu ancak Müslüman olanlar ifa edebilir. Şu halde İslâm, bütün insanlar için gönderilmiş evrensel bir dindir ve Müslümanlar, Hac ibadetini bütün insanlık adına ve bütün insanlığı temsilen yerine getirmektedirler. Çünkü nasıl Hac insanlık çapında ve temelde bütün insanlara borç bir ibadet, bir vazife ise, Müslüman ümmeti de bütün insanlık için yaratılmış, vazifesi insanlık çapında olan bir topluluktur: 'Siz, insanların iyiliğine olarak ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. Usulünce iyilik, güzellik ve doğruluğu teşvik edip yayar, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın önünü almaya çalışır ve Allah'a inanırsınız.' (3:110) Yeterince mânidardır ki, âyette iyiliği, güzelliği ve doğruluğu teşvik edip yayma, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın ise önünü almaya çalışma Allah'a imandan önce zikredilmektedir. Çünkü, bütün insanlık çapında bir vazife ile yükümlü bulunan Müslüman ümmetine gerçek mevkiini kazandıran, insanlık çapında yaptıkları, yapmaları gereken iyilik, güzellik ve doğruluğu yayıp, kötülük, çirkinlik ve yanlışlığın önünü almaya çalışmadır; bu vazife de Allah'a imana dayanır, ona dayanmalıdır ve elbette şahıs veya zümre ya da kavim, kabile menfaatleri için değil, Allah için yapılmalıdır. Hac'cın bütün insanlar için bir vazife olması, insanlar içinden onların hayrına olarak çıkarılmış Müslüman ümmetin insanlık çapındaki vazifesiyle birleştiğinde manâ ve muhtevasını bulmakta, ayrıca İslâm'ın evrenselliğiyle birlikte Hac'cın İslâm'da bütün ibadetleri kapsayan bir ibadet olduğunu, bu sebeple Peygamber Efendimiz'in (sas) hayatında İslâm'ın beş şartı içinde neden son olarak ifa edildiğini ortaya koymakta, yine, adına Veda Haccı denilen bu ifade 'Küfredenler, bugün artık dininizin yerleşip tam hakimiyet kazanmasından ümitlerini kesmiş bulunuyorlar... Bugün sizin için dininizi kemâle erdirdim; üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslâm'ı seçip ondan râzı oldum.' (5:3) âyetinin inmiş olması da, onun manâ ve muhtevasına nihaî mührü vurmaktadır.
Ve Hac, bütün bu manâ ve muhtevası ile yerine getirilebildiği zaman gerçek Hac'dır. Bu sorumluluk da, başta Müslümanlar olmak üzere bütün insanların boynunda bir vebal olarak durmaktadır.
Zaman
Bu Yayına Yorum Yapın