FARKLI MERTEBELERİYLE NEFİS (4)

Nefis, -üzerinde birkaç kez durulageldiği disiplin ve yöntemlerle- az da olsa dürtülerinin önü alındığı, sütreler oluşturulduğu ölçüde “beyne beyne” bir hal alır ki -ileride üzerinde durulacaktır- bu haliyle ona “nefs-i levvâme” denmektedir. Hakk’a teveccüh-ü tam, dua, zikir, fikir, riyazet ve mürşid-i kâmil ile bir-iki adım daha atınca, belli ölçüde itmi’nana ve bir huzur oturaklaşmasına erdiğinde de o nefse “nefs-i mutmainne” denegelmiştir.
Kur’an-ı Kerim ilk hamle ve sıçramanın hâsıl ettiği duruma وَلَۤا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ “Kendini eleştirip kusurlarından ötürü pişmanlık duyan nefse kasem ederim!..” (Kıyâme sûresi, 75/2) ayetiyle işaret buyurur. Birkaç basamak yukarılarda bulunan nefse de يَۤا اَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * اِرْجِعِۤي إِلٰى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً“Ey iman ve ihsanla itmi’nana erip oturaklaşmış nefis! O senden, sen de O’ndan razı olarak dön Rabb’ine!” (Fecr, 89/27-28) âyât-ı pür envârıyla iltifâtât-ı sübhâniyesini gösterir. Bu seviyeye ermiş bir nefis, tefekkür, tedebbür ve değişik derinlikteki teemmülleriyle insanın manevî anatomisinin melekûtî bir buudu haline gelir. Böyle bir nefse hukemâ “nefs-i nâtıka”, bazı ulema “nefs-i müdrike”, Kur’an-ı Kerim ise “nefs-i mutmainne” demektedir. Bu arada onu ayn-ı ruh kabul edenler de olmuştur ki, Kur’an dışı değişik mülahaza serdedenlerinki biraz da onu fonksiyonları itibarıyla değerlendirmekten kaynaklanmaktadır.
Aslında hem nefis hem de ruh, her ikisi de âlem-i emirden olmalarının yanında, dıştan gelen farklı sinyallere açık sistemlerdir. Değişik şerarelerle ufku karartılmamış bir kalb ve üst tabakası sayılan ruh, bütün kapı ve pencereleriyle ilahî varidâta ve melek ilhamlarına müheyya olmasına karşılık, terbiye ve tezkiye görmemiş bir nefis ise umum menfezleriyle şeytanî şerare ve sinyallere “müfettehatü’l-ebvâb”dır. Melekler, o latîfe-i rabbâniyeye ihlas, rıza ve Hak hoşnutluğu nefhederler. Şeytanlar ise onu kendilerine bend etme iğvâlarıyla Hak’tan koparma peşinde koşar ve bu derbeder ruhu meâsî ve mesâvî şerareleriyle uyutur, onunla oyun oynarlar.



Kaynak: Çağlayan Dergisi https://caglayandergisi.com/2018/07/31/farkli-mertebeleriyle-nefis-4/