AMAAAN! NE GEREĞİ VAR? | Hakan Zafer

Biri hem dindar olduğunu iddia ediyor hem de bezginse, onu anlamak zor. Yıpratıcı ve de yorucu. Ellerinde tesir gücü yüksek silahları oluyor. Dil koparanından, kalp hafriyatçısına türlü şekilde geliyorlar. “Bitmiştir, kalmamıştır artık” deme lüksünüz de yok. Bir yerlerden çıkıp yine geliyorlar.

Bu bezginlik, iki tür arayışı sonlandırıyor. Bunu yaparken de inancın iki masum aracını kullanıyor: Kutsallık ve güven.

Bilgi Arayışını Sonlandıran Kutsallık

Hakikatten yana temelsiz, sırf karşıyı ikna adına sunulan bilgilerin, kutsalla yan yana getirilmeye çalışılan anlatımların, bilgi arayışını sonlandırdığını düşünüyorum.

Hürriyet zamanlarında katıldığım, kutsal sayılan mekânlara iki geziden aklımda kalan önemli bir noktayı vurgulayarak örneklendireyim. Farklı iki dinin kutsalı olarak birinde akarsu, diğerinde bir kaya parçasını görmeye gittim. İnananlarına, kâinatın yaratılışındaki ilk maddenin ne olduğu bilgisi verilirken biri o akan suyu, diğeri ise meşhur kaya parçasını tarif ediyor. Armut ağıza düşmüş bile. İnananlarının yerinde kim olsa bir daha kâinatın yaratılışına dair herhangi bir bilimsel çabanın peşine düşmez.

Pekâlâ din/kutsal, bilgi arayışını sonlandırır mı?

Akla gelen sorunun özelde İslam üzerinden cevabı nettir: Asla!

Al-i İmran suresinin 191. ayetinde, dikkatli ve özenli bir hayat için her durumda Allah’ı hatırında tutan kimselerin, yaratılış hakkındaki derin, dönüştürücü düşüncelerinden sonra ağızlarından bir cümle dökülür. Ayetin içinde insana ait bu cümlesinin aynıyla geçmesi, kutsalın bilgi arayışını sonlandırmadığını ve bu çabanın Allah’ın takdirini kazandığını gösterir.

Kuran’da, sebep – sonuç ilişkisi kursun istenen insanın dikkatine sunulan sebepifadelerine sıklıkla yer verilir. Belki düşünürler, belki aklederler, belki ibret alırlar, belki inanırlar…

Arayışı süreç olarak anlatan ifadeler de nettir. Aklını kullananlar, düşünenler, ibret alanlar, gerçeğe ikna olacaklar, inanacaklar, varlığın özündeki hakikati arayanlar…

Kutsalın bırakın engellemeyi, yönlendirmesine rağmen, halâ mı düşünmezler, ibret almazlar, akletmezler, tedbir almazlar gibi sonuç ifadelerinden de insandan bekleneni, üzerine düşen çabayı göstermediğini anlıyoruz.

Allah, kimi yerde insanın ulaşamayacağı kadar küçük, uzak ve zor olandan kimi yerde de gözünün önündeki büyük, görünür, yakın ve kolay olandan misaller veriyor. Hayattan da ölümden de; ruhtan da eşyadan da bahsediyor. İnsanın, duygularına, duyularına, düşüncelerine seslenerek çok yönlü arayışın içine davet ediyor.

Düşünen, akleden bireyden bahsettiği gibi toplumların da akledip, derin derin düşünebileceklerini vurguluyor.

Bütün bunlara rağmen sahada uyumsuz dindarlık pratiğiyle karşı karşıyayız. Müslümanlar bilime, edebiyata, sanata yatırım yapmadıkları için yüz yıllardır bilgiyle aralarında açılan geniş mesafe, suiistimalci durgun su sinekleriyle doluyor.

Bir dünya görüşü etrafında gerçekleştirmenin bence mahsuru yok ama yalın anlamda bile öğrenci okutmak, burs vermek, okul açmak, öğretmenlik yapmak, kitap yazmak, vs. suç oluyor ve bu “suçlardan” yargılananlar dindarlık iddiasında bulunan otoritelerden müebbet(!) cezalar alabiliyor ve bu yozluğa gece gündüz demeden alkış tutuluyorsa Allah’ını seven defansa gelsin.

Hakikat Arayışını Sonlandıran Güven

Fazla veya yersiz güven de hakikat arayışını sonlandırabilir.

Yer işgal eden ehliyetsiz kimselere duyulan güven, henüz onlara işi düşmemiş kimselerin arayışını sonlandırır. İş düştüğünde ancak anlaşılan liyakatsizlik, beklenmeyen gerginliklere zemin oluşturur.

• İyi bir kişiliğin, yeterli görülen iyiliğin, ibadetin vs. hakikati arayan kişiye verdiği güvenle,
• Yakın zannettiklerimizin, ait oldukları uzaklara güveni artırmasıyla,
• Menfaat kaybı yaşamaktan korkunca elimizdekine güvenmekle,
• Sorumlusu olduğumuz işler zorlaşmasın diye güvenli ve kolay olanı tercihlerimizle

hakikat arayışını sonlandırarak gerçeğin peşini bırakabiliriz.

Güvenmek, bir başarıdır ama yersiz, zamansız ve yanlış tarafa güvenin beraberinde getirdiği bezginlikle, dertler uzun ömürlü, problemler çözümsüz, beklentiler karşılıksız hale gelir.

Son Söz

Hannah Arendt’in şu sözü, demek istediklerimi kısmen özetliyor:

“Bugünün aman vermez şartlarından kaçarak halâ bakirliğini koruyan bir geçmişe sığınma çabalarının hepsi boştur.”