İfade Hürriyeti
İnsanlığın dünyevi kemaline yolculuğu olan medeniyetin müteharrik gücü, sürekli yenilenen ve geliştirilen fikirlerdir. Fikirler de ancak hür münazara, müzakere ve muhakeme ortamlarında boy atıp gelişebilir. O halde, ifade hürriyeti insanlık için hayatî önemi hâizdir.
İfade hürriyetinin felsefî temelleri konusunda farklı görüşler mevcuttur. İlahî hukuka dayanan tabii hukuk görüşü, seküler insan tabiatı yaklaşımı, insan tabiatından ve ihtiyaçlarından bağımsız olarak hakikatin ortaya çıkması veya demokrasinin işleyebilmesi için bir vasıta olması bakımından faydacı görüş, insanı başlı başına bir değer olarak görüp ‘insan onuru’ anlayışıyla izah eden görüş, bu meyanda zikredilebilir.[i]
İfade kavramı hakkında, belki hepsinin isabetli kısımlarını mezceden, efradını cami, ağyarını mâni tarif şudur: “Kudret Kalemi’nin ucundan yokluğa akan mürekkebin ilk damlası beyan(dır)… İnsan beyanla Allah’a (celle celâluhu) muhatap olmuş ve beyan vasıtasıyla O’na hitap edebilmiştir… Düşünce hazinelerinin kapılarındaki kilitleri çözen anahtar beyan(dır)… Halife unvanıyla varlığa müdahale etme mevkiine yükseltilmiş insanoğlunun tahtı beyan, kalemi beyan, kılıcı beyan ve saltanatının kaideleri de beyandır.”[ii]
Hukuk terminolojisi ve fıkıh ıstılahı bakımından ifade hürriyetini, ‘insanların hariçteki bilgi ve kanaatlere serbestçe ulaşıp edinebilmesi, bunları akıl ve muhakemesiyle değerlendirip kendine özgü kanaat ve fikir sahibi olması, sonra da edindiği kanaat ve fikirleri iletişim vasıtalarıyla dış dünyaya özgürce aktarabilmesidir’ şeklinde tanımlayabiliriz.
İfade hürriyeti, insan hak ve hürriyetleri arasında, yaşam ve güvenlik haklarından sonra en ön sıralardadır. Bunun gerekçesi açıktır: Her şeyden önce eşya ve hadiseleri anlamak, algılamak, yorumlamak, bunlar hakkında fikir sahibi olmak ve bu fikirleri başkalarına aktarabilmek ifade hürriyeti ile mümkündür. Keza hak ve hürriyetleri talep etmek, savunmak, takipçisi olmak ifade hürriyetine bağlıdır. Bu yönüyle, kendisi dâhil, bütün hak ve özgürlükler aslında ifade hürriyetinin havzından beslenerek hayatlarını idâme ettirmektedir.
Batıda Toplum Hayatı Bakımından İfade Hürriyetinin Vasfı ve Mahiyeti
Başlangıçtan bugüne değin, insanların toplu şekilde huzur ve barış içinde bir arada yaşayabilmeleri ve toplumların idaresi adına geliştirilen en iyi seçeneğin ‘demokratik toplum düzeni’ olduğu söylenebilir. En azından daha iyisi geliştirilene kadar böyledir. Demokrasiden geriye dönülmeyecek, daima ileriye gidilecektir. Bu açıdan da ifade hürriyeti, demokratik toplum düzeninde kurucu unsurdur.[iii]Diğer bir deyişle, olmazsa olmazıdır. Aynı zamanda diğer hak ve özgürlükler bakımından da merkezi bir role sahiptir.[iv]Kişiler ve toplum ancak ifade hürriyeti sayesinde kendilerini gerçekleştirebilir ve geliştirebilir.
[i]Şahin, Kemal. İnsan Hakları ve Özgürlük Boyutuyla İfade Özgürlüğü Gerekçeleri ve Sınırları, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık A. Ş., 2009, s. 6 ve devamı.
[iii]Doğru, Osman; Nalbant, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Cilt, 1. Baskı, Avrupa Konseyi, Yargıtay Başkanlığı, Ankara, 2012, s. 241 ve devamı. Bingöllü Kılcı, Menveş; Karan, Ulaş (Tercümanlar), O’Boyle, Michael, Bates Buckley, Carla, Harris David, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Türkçe Birinci Baskı, Avrupa Konseyi, Program Ofisi, Ankara, 2009 (Tercüme: 2013), s. 501 ve devamı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Handyside – İngiltere, Başvuru No (BN): 5493/72, Karar Tarihi (KT): 07/12/1976; Lingens – Avusturya, BN: 9815/82, KT: 08/07/1986; Şener – Türkiye, BN: 22680/95, KT: 18/07/2000; Maronek – Slovakya, BN: 32686/96, KT: 19/04/2001; Oberschlıck – Avusturya, BN: 20834/92, KT: 01/07/1997; Albayrak – Türkiye, BN: 38406/97, KT: 31/01/2008; Dink – Türkiye, BN: 2668/07, 6102/08, 30079/08, 7072/09, 7124/09, KT: 14/09/2010; Perinççek – İsviçre, BN: 27510/08, KT: 15/10/2015 ve diğerleri.
[iv]Macovei, Monica, İfade Özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesi’nin Uygulanmasına
İlişkin Kılavuz, İnsan Hakları El Kitapları No: 2, s. 7 ve devamı.
Çağlayan Dergisi https://caglayandergisi.com/2018/05/31/ifade-hurriyeti/
Bu Yayına Yorum Yapın