Şuur ve İradeyle İlgili Önemli Bir Araştırma LİBET DENEYİ

Her sabah kalkar, yüzümüzü yıkar, giyinir, kahvaltı yapar, dişlerimizi fırçalar ve işe gideriz. İş yerinde umumiyetle işlerimiz rutindir ve hemen her gün aynı işleri yaparak eve döneriz.
Günlük alışkanlık haline gelmiş aktivitelerimizle ilgili düşünce, niyet, yapacağımız hareketlerle ilgili aldığımız kararlar ve bunlara bağlı gerçekleştirdiğimiz faaliyetlerin çoğunun farkında olmayız. Ancak yapacağımız faaliyetlerde hür olduğumuzun farkındayızdır.
İnsan davranışlarıyla ilgili bilim insanları şu sorunun cevabını aramaktadır: Hareketlerimizi gerçekleştirmek üzere aldığımız kararlarda, bu kararı almadan önce, kararı almaya niyet ettiğimiz o anda, hür iradeye sahip olduğumuzdan kesin olarak emin miyiz? Günlük hayattaki bütün aktivite, karar ve niyetlerimizdeki zihnî faaliyetlerin hepsinin tamamiyle bize ait olduğunu söyleyebilir miyiz?
Bu konuda yapılan, iddialı ve neticeleri hâlâ tartışılmaya devam eden bir deney vardır. Kaliforniya Üniversitesi Psikoloji Bölümünde şuur ve irade üzerine araştırmalar yapan bir bilim adamı olan Benjamin Libet’in 1983’te yaptığı deney kısaca şöyledir. Deneye katılan şahıstan istenen şey, parmağını (veya elini) kendisinin istediği bir zamanda oynatmasıdır. Deneyi, daha ölçülebilir hale getirmek için, deney yapılan kişinin parmağı, EMG (elektromiyografi) olarak isimlendirilen bir cihaza bağlanır. Bu cihazın vazifesi, şahsın parmağını gerçekten oynatıp oynatmadığını, sadece gözle takip etmek yerine, ölçülebilir, objektif bir rakama dayalı netice elde etmektir. EMG; kaslardaki elektrik potansiyelini ölçerek kas hareketini belirleyen bir cihazdır. Diğer bir ifadeyle, parmakta en ufak bir hareket olduğunda, cihaz parmaktaki kaslardan geçen elektrik vasıtasıyla, parmağın hareket edip etmediğini belirleyip bir kâğıda grafik olarak çizebilmektedir. Hatta EMG ile yapılan ölçüm, saniyenin binde birini ölçebildiği için, deneyin hassasiyetini de artırmada yardımcı olmaktadır. (Bir milisaniye, saniyenin binde birine eşittir.)

Deneyde kullanılan ikinci cihaz, saat benzeri bir kadrandır. Parmağımızı şuurumuz dâhilinde oynattığımızı düşünürsek, parmağımızı oynatma eyleminden önce, beynimizde, parmağımızı oynatmaya karar vermiş olmamız, yani bunun için niyet etmiş olmamız gerekir. Önce parmağımızı oynatma kararı alacağız ve arkasından da parmağımızı oynatacağız. Şu halde, kişinin parmağını oynatma hareketinden hemen önce, parmağını oynatacağına dair verdiği kararın ne zaman olduğunu bilmek gerekiyor. Bu saat benzeri kadran da parmağımızı oynatmaya karar verdiğimiz anı belirlemede kullanılacaktır.



Kaynak: Çağlayan Dergisi https://caglayandergisi.com/2018/09/30/suur-ve-iradeyle-ilgili-onemli-bir-arastirma-libet-deneyi/